Millennium

The Category of Evidentiality and the Mechanisms of its Expression in Kartvelian Proverbs

Giorgi Jgharkava — 2023-12-20

Evidentiality is a universal morphosyntactic category of text that can be expressed by morphological, syntactic and lexical means. However, its linguistic expression is diverse not only in non-related but also in related languages (Margiani, Kurdadze, Lomia 2019: 427). Evidentiality as a universal grammatical category “is directly linked to the semantics of the utterance, expressing the attitude of the speaker to the provided information and pointing to the reliable source (direct or indirect) of information“ (Margiani, Kurdadze, Lomia 2019: 17). The category of evidentiality is expressed on the levels of text and discourse by various means, of which the construction with indirect speech is of utmost importance. Special literature has proved that “indirect speech is historically secondary. It is obtained as a result of processing-transformation of direct speech“ (Kvachadze 1977:441).

An empirical analysis has yielded proverbs of simple structure that are expressed by means of subordinate clauses only. Such proverbs are especially productive in the Kartvelian languages. The main clause in such proverbs implies the present and past tense forms of verbs of saying (‘they say’, ‘it is said’, ‘they have said’ and so on). These verbs are omitted due to ellipsis. Such proverbs mention neither a speaker nor an addressee. In such cases, the omitted part (i.e. the main clause) is compensated by particles like Georgian o which indicate indirect speech.
Indirect speech particles are distributed among the Kartvelian languages as follows:

It should be underlined that in Kartvelian proverbs the indirect speech particles of the 3rd person are used systematically while the particles of the 1st and 2nd persons are extremely rare. This can be explained by the fact that the indirect speech particle of the 3rd person in the Kartvelian proverbs generalises the expressed viewpoint and enhances the reliability of the context.
The use of the indirect speech particles in Georgian, Megrelian, Laz and Svan can also be analysed from the viewpoint of evidentiality. As it is known from the scholarly literature, evidentiality is expressed both morphologically and semantically in the Kartvelian languages. Different types of evidentiality are expressed differently on various language levels. For instance, in Georgian, evidentiality is expressed by perfect forms of verbs, by lexical means, by indirect speech markers, by evidential particles, etc. (Topadze-Gäumann 2011).

Interestingly enough, in the Kartvelian proverbs evidentiality can have single (morphological or syntactic), double, and even multiple markers. In the latter case, it is simultaneously expressed by indirect speech particles and by evidential tenses. However, it should be noted that the natural structure of Georgian paremiological units is represented by evidential forms with single markers (mostly indirect speech particles).

The Grammatical Category of Voice in Megrelian and Laz

Nato Akhalaia — 2023-12-20

Verbal voice is topical not only from the Kartvelian but also from a general linguistics viewpoint. It is discussed differently in the European and the Georgian linguistic literature. In Georgian, e.g., voice is considered as a lexical-grammatical (A. Shanidze), morphological (A. Chikobava), syntactic-morphological (B. Jorbenadze) or semantical (D. Melikishvili) category. The issue of establishing systems of opposition in the category of voice is also controversial and topical. Such unresolved problems related to verbal voice require a new understanding of the category and approaches that take into account the specifics of the given research language.
In Megrelian-Laz, voice is considered as a grammatical category and according to their morphosyntactic behaviour, two voices are distinguished:

The type R-AUX as in avǯiluġi ikips ‘does hunting (= hunts)’ is characteristic only of Laz. It is created as an analogy to Turkish formations (avcılık etmek).
The present classification is based on a structured database of verb forms created by the author, which comprises up to 10,000 entries. Directly transitive, indirectly transitive, and intransitive forms of active semantics are grouped together in the database (Laz: o-xvec’-ap-s ‘begs’, Megr: u-per-u-an-s ‘is affectionate to sb/sth’, Zan: ġarġal-ap-s / ragad-an-s ‘speaks’):

According to their formation, two types of passives can be distinguished in Megrelian-Laz: independent and conversive.
A passive is independent if it is not derived from an active stem via conversion. However, according to the nature of passive, its formation can also be secondary; in particular, in most forms it is based on nominal stems (cf. Zan xomu ‘dried’ > xomu-u-n ‘gets dry’, Laz č’itoni ‘reddish’ > Megr. č’iton-d-u-n ‘gets reddish’). This is why the present author strictly differentiates voice and transitivity. From the category of voice, she separates reflexives of more archaic formation (e.g. i-gurgin-u-n ‘it thunders’, i-rdgabal-u-n ‘talks a lot of rubbish’) which often cause confusion.
The typological analysis of Zan verbal forms confirms that, structurally, Megrelian-Laz and Georgian belong to the same type although the formal characteristics of the voice category developed independently in Zan. The patterns can even be different between Megrelian and Laz, but in most cases, content and grammatical form are in complete harmony with each other in Zan. The morphology of Megrelian and Laz is much more regular than that of Svan and Georgian.
Despite the high degree of correspondences, grammatical voice cannot be regarded only as a lexical property of a given verb since the verbal voices do not include all realisable forms in Megrelian-Laz. Voice permits the classification of verbs and their division into two categories only according to grammatical (or morphosyntactical) properties.

Approximative Verbs: A Symbiosis of the Nominal and the Verbal Domain (on the Example of the Georgian Language)

Mariam Kamarauli — 2023-12-20

ქართულ ენას თავისი ისტორიული განვითარების განმავლობაში ყოველ-თვის ახასიათებდა თავისებურებები, როგორებიცაა ორმაგი ან სამმაგი ბრუნე-ბის ფენომენი (ე.წ. suffixaufnahme), რომელიც სახელურ დომენებში სახელური ფრაზის შემადგენელი კომპონენტების მორფოსინტაქსურად მარკირებული სტრუქტურის განსაკუთრებულ შემთხვევაა პოსტპოზიციურ წყობაში; ან დეიქტური ზედსართავი სახელების პოვნიერება, რომელიც წარმოადგენს ჩვენებითი ნაცვალსახელებისა და ზედსართავ სახელთა სიმბიოზს (Kamarauli 2022: 29, 76). ორივე აქ დასახელებული ფენომენი სახელური დომენების თავისებურებებს ასახავს, თუმცა ქართულში ზმნური დომენებიც ხასიათდებიან განსაკუთრებუ-ლი თავისებურებებით. წინამდებარე ნაშრომში განხილულია ქართული ენისათვის დამახასიათებელი თავისებურებების ერთ-ერთი ასეთი შემთხვევა - სახელური და ზმნური დომენების სიმბიოზი, კერძოდ, ზმნურ ფორმებში სახელური მორფოლოგიის გრამატიკული ელემენტების გამოყენების შემთხვევები, რომლებსაც შემდგომში აპროქსიმატულ ზმნებს ვუწოდებთ. აპროქსიმატულ ზმნებში იგულისხმება „მომიბოდიშასავით“ ტიპის ზმნური ფორმები, ანუ ის შემთხვევები, როდესაც ზმნის პირიან ფორმას მიცემითი ბრუნვის ნიშანი -ს(ა) დაერთვის -ვით თანდებულთან ერთად და ახდენს ზმნით გადმოცემული მოქმედების სე-მანტიკის მოდიფიკაციას.

აღნიშნული ფენომენი, ანუ სახელური მორფოლოგიის ელემენტების გამოყენება ზმნურ ფორმებში, დადასტურებულია ჯერ კიდევ სულხან-საბა ორბელიანის ლექსიკონში, სადაც -ვით თანდებულიან ფორმებს საბა ზმნათა შინა-არსის განმარტების მიზნით იყენებს. მაგ.: გააჩუმა - დაადუმასავით. როგორც ზ. ჯაფარიძე მიუთითებს, -ვით თანდებულის გამოყენება ზმნებთან საბასთვის სიტყვის მნიშვნელობაზე სინონიმური სიტყვით მითითების ხერხია და „განსა-მარტავი“ და „განმარტებული“ სიტყვების მსგავსებაზე მიუთითებს (Ǯapariʒe 1963: 95). ამგვარი ფორმები სამეცნიერო ლიტერატურაში განხილული აქვს ვ. იმნა-იშვილსაც. მასვე ეკუთვნის -ვით თანდებულის ფუნქციური სემანტიკის დადგენა ზმნებთან, გამოხატოს ზმნით გადმოცემული შინაარსის სემანტიკური მსგავსება, ანალოგია, იდენტურობა.

საკვლევი საკითხის კორპუსლინგვისტურმა ანალიზმა, romelic ეფუძნება კორპუსულ კვლევებს (განსახილველად გამოტანილი ფორმები მოპოვებულია ქართული ენის ეროვნულ კორპუსში), გვიჩვენა, რომ გარდა სახელობითი (თან-ხმოვანფუძიან სახელებთან) და მიცემითი (ხმოვანფუძიან სახელებთან) ბრუნვის ფორმებისა, -ვით თანდებული გამოიყენება ასევე ნათესაობით ბრუნვაში. კორ-პუსში დადასტურდა პარალელური ხმარების შემთხვევებიც:
შდრ.:
(1) „თვალს სტაცებდა კოხტა ეკლესია-მონასტრები, შეაბჯრული ვაჟკაცივით, გორაზე“.
(2) „კარგი, ბალღო, კარგი! ბალღი ხარ, მაგრამ ვაჟკაცსავით ლაპარაკობ“.
(3) „ეს ოთხმოცი წლისა იყო და ისევ ვაჟკაცისავით შეძლება ჰქონდა“.
-ვით თანდებულიანი პარალელური ფორმების არსებობა იმაზე მიუთითებს, რომ სინტაქსურ ფუნქციას (ნათესაობითში დასმული მსაზღვრელი: ვაჟკაცის შეძლება) შეუძლია გადალახოს მორფოლოგიური წესი (-ვით თანდებული თან-ხმოვანფუძიან სახელებთან, როგორც წესი, სახელობით ბრუნვაში გვხვდება) და გაიფართოვოს გამოყენების არეალი (-ვით თანდებული გამოიყენოს მიცემით და ნათესაობით ბრუნვებთან).
როგორც აღინიშნა, -ვით თანდებული ხმოვანფუძიან სახელებს მიცემით ბრუნვაში დაერთვის. სახელური მორფოლოგიისათვის დამახასიათებელი ელე-მენტების ეს კომბინაცია (მიცემითი ბრუნვის ნიშანი -სა + თანდებული -ვით) დადასტურდა ზმნებშიც. მორფოლოგიური ელემენტების კომბინაცია -სავით და-ერთვის ზმნურ ფორმებს და იწვევს ზმნით გადმოცემული მოქმედების სემანტიკის მოდიფიკაციას _ გადმოსცემს აპროქსიმატულობას:
(4) „მართლა ასე მოგეწონა? გამიღიმასავით.“
(5) „დღისით მაღაზიებში დადიოდა, რეცხავდა და ინგლისურში მეცადინეობდა-სავით.“
(6) „რაღაც ხმაური მომესმა, ცოტა შემეშინდასავით და წამოვდექი.“
ქართული ენის ეროვნულ კორპუსში დადასტურებულმა მაგალითებმა და გრამატიკულმა მახასიათებლებმა აჩვენა, რომ ქართულში აპროქსიმატულობის კატეგორია არ შემოიფარგლება გარკვეული დროით, გვარით, პირითა და რი-ცხვით; იგი გვხვდება როგორც გარდამავალ, ისე გარდაუვალ ზმნებთან. შდრ.: მოგვიბოდიშასავით, მოიბოდიშასავით, მომიბოდიშასავით, მოუბოდიშასავით; გაამართლასავით, იმართლასავით, იმართლებდასავით, იმართლებოდასავით.
ქართული ენის ეროვნული კორპუსის მონაცემების მიხედვით, აპროქსიმა-ტულობის ფუნქციური ელემენტის -სავით გამოყენების სიხშირე არა მარტო საგრძნობლად გაიზარდა თანამედროვე ქართულში, არამედ გაიფართოვა კიდეც გამოყენების არეალი _ იგი შეიძლება დაერთოს არა მარტო ცალკეულ ზმნურ ფორმებს (სხვადასხვა პირში, რიცხვსა და მწკრივში), არამედ სინტაქსურ კონ-სტრუქციებს _ ზმნურ ფრაზებსა და წინადადებებსაც კი. ასეთ შემთხვევაში გვაქვს ე.წ. აპროქსიმატული კონსტრუქციები. ამის ნათელი მაგალითია შემდეგი წინადადებები:
(7) „დედაჩემის კრებებზე თითქოს სიმშვიდეა კი არა, უფრო კარგია-სავით“.
(8) „თუმცა ძაან გამიჭირდა, ...მაინც შევძელი და ვითომც-არაფერია-სავით ფული ვთხოვე“.
(9) ყოვeლთვის მინდოდა დამეწერა რამე მარკესაზე, მაგრამ რამდენჯერაც დავწერე, დავხიე, _ ყალბი იყო, _ არ-მეკადრებოდა-სავით.
(10) „დედა კი დილით არათუ გამოკეთდება ხოლმე, ვითომ-წუხელ-არაფერი-მჭირდა-სავით წამოფრინდება და იატაკის წმენდას იწყებს“.
მიუხედავად იმისა, რომ ზმნურ ფორმებში დადასტურებული სახელური მორფოლოგიური ელემენტების კომბინაცია -სავით სახელური დომენიდან მო-დის, ზმნა/ზმნური ფრაზა მაინც ინარჩუნებს პრედიკაციის ფუნქციას, თუმცა განიცდის სემანტიკურ მოდიფიკაციას გადმოსცემს ზმნით გადმოცემული მოქმედების აპროქსიმატულობას, რაც გვავარაუდებინებს, რომ მიცემითი ბრუნვის ნიშანმა -ვით თანდებულთან ერთად გაიარა გრამატიკალიზაციის პროცესი, რის შედეგადაც წარმოიქმნა ლექსიკური მოდიფიკაციის ელემენტი, რომელიც ემსახურება აპროქსიმატულობის გადმოცემას.
სახელურ მორფოლოგიაში დადასტურდა ერთი განსაკუთრებული შემთხვე-ვა, როდესაც სახელური მორფოლოგიური ელემენტების კომბინაცია -სავით არსებით სახელს დაერთვის მოთხრობით ბრუნვაში:
(11) „... და მყარად განსაჯა კიდეც, ასეც, გაბუტულ-მა-სა-ვით“.
ამ წინადადებაში გაბუტულმასავით ზმნური მოდიფიკატორის ფუნქციას ასრულებას (გაბუტულმასავით განსაჯა შდრ.: გაბუტულმა განსაჯა). ეს შე-მთხვევა უაღრესად საინტერესოა: მოთხრობით ბრუნვაში დასმულ მიმღეობას გაბუტული დაერთვის მორფოლოგიურ ელემენტთა კომბინაცია -სავით და მი-მღეობურ ფორმას გარდაქმნის ზმნიზედურ ფორმად. ამ შემთხვევის განსაკუთ-რებულობა ფუნქციურ-სემანტიკური თვალსაზრისით იმაში მდგომარეობს, რომ გარდამავალ ზმნასთან მოთხრობითი ბრუნვის ნიშანი -მა კვლავაც ახორციე-ლებს სახელის მორფოსინტაქსურ შეთანხმებას ზმნასთან °[გაბუტულმა (AERG) განსაჯა (Vtr)], თუმცა სემანტიკურ-პრაგმატული თვალსაზრისით ზმნა მოდიფი-კაციას განიცდის და გადმოსცემს ზმნით გადმოცემული მოქმედების აპროქსი-მატულობას.
როგორც განხილული მაგალითების ანალიზმა გვიჩვენა, ქართულ ენას გააჩნია უნარი ზმნური და სახელური დომენების სიმბიოზისა, რასაც აპროქსი-მატულობის გადმოსაცემად ზმნებში სახელური მორფემების გამოყენება ადას-ტურებს.
აპროქსიმატული ზმნებით გადმოცემული სემანტიკა მრავალფეროვანია: სე-მანტიკურ-პრაგმატულად მათ შეუძლიათ გამოხატონ მიახლოებითობა, ეპისტე-მური მოდალობა, მცდელობა ან კონტექსტური მტკიცებულება (სავარაუდოდ, არსებობს კიდევ უფრო მეტი სემანტიკური ფუნქციები). გრამატიკულად ისინი წარმოდგენილი არიან მრავალფეროვანი ფორმით _ სხვადასხვა გვარის ზმნებ-ში, განსხვავებულ მწკრივებსა და სერიებში, სხვადასხვა პირისა და რიცხვის ფორმებით. სემანტიკურ-პრაგმატული ფუნქციების დადგენა შესაძლებელია პე-რიფრაზირების მეშვეობით, სინონიმური კონსტრუქციების ჩანაცვლებით, სუბ-სტიტუციის მეთოდის გამოყენებით; მაგ., ზმნა „მცდელობა“ შეიძლება გამოვი-ყენოთ აპროქსიმატული ზმნების პერიფრაზისთვის მცდელობის სემანტიკური ფუნქციით; ზმნიზედა „ვითომ“ და „თითქოს“ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს აპროქსიმატული ზმნების პერიფრაზისთვის მტკიცებულების სემანტიკური ფუნ-ქციით; ასევე დადასტურდა, რომ აპროქსიმატული ზმნები ხშირად ემთხვევა ზოგიერთ სხვა ფუნქციურ ელემენტს, როგორიცაა მაგალითად, ფუნქციური ელემენტები ვითომ, თითქოს, არასპეციფიკური ფუნქციური ელემენტები რაღაც, რაღაცნაირად ან შეფასების ფუნქციური ელემენტები პატარა, ცოტა, კიდევ უფ-რო.

საკითხი, რასაკვირველია, შემდგომ კვლევას მოითხოვს ქართულში აპროქსიმატულობის, როგორც გრამატიკული კატეგორიის, გადმოცემის თვალსაზრი-სით, რაც კვლევის შემდგომ ეტაპზე არის დაგეგმილი.

The Grammaticalized Verbal Form adga in Georgian: Functional-Semantic Analysis and Homonymy Caused by the Form in the Corpus

Mariam Rukhadze — 2023-12-20

Language as a system of signs is a complex phenomenon. Full analysis of language means, on the one hand, studying the linguistic system and, on the other hand, studying the mechanisms of its functioning, i.e., analysing the interaction between deep and surface structures. At the same time, language is a constantly changing system. Changes occur on each level of language: in its phonological setup, its morphological system and its syntactic structures. Changes also apply to the field of semantics and pragmatics.
The primary function of language – its use in communication – builds upon the linguistic inventory, which consists of lexical units and functional elements. The inventory of a language can be divided into different paradigmatic classes. Due to changes, a sign can be transposed from one paradigmatic class to another in natural languages. This type of change in a given language system is called grammaticalisation.

Grammaticalisation is a well-known phenomenon in typology. During the process of grammaticalisation, a lexical unit looses its historically developed semantics and after its desemanticisation acquires some specific grammatical function; consequently, it becomes a functional element. In general, the change of lexical units into grammatical/functional elements is quite common in natural languages and it is characteristic for both nouns and verbs; however, the research methodology concerning them is different. In typological terms, grammaticalisation is particularly specific in the transformation of verb forms into functional elements.

The process of grammaticalisation involves a change of the paradigmatic class of a linguistic sign. A change of this type does not occur at once, it is gradual, as a grammaticalisation process as Hopper says: “a change is only incompletely achieved at any given stage of language” (Hopper 2005:25).

The present paper refers to the process of grammaticalisation, the functional and semantic analysis of grammaticalised items, and the ways to tackle the problems that arise in computer linguistics due to grammaticalised elements of verbal origin. The goal of the paper is to demonstrate the grammaticalised function of the verbal form a-dg-a (PR-stand-AOR.S3.SG) ‘stood up’ vs. ‘abruptly stopped an action and began a new one’ and the semantic and functional aspects of this form. The investigation uses both corpus-based and corpus-oriented methods and is carried out on the basis of the Georgian National Corpus (GNC; www.gnc.gov.ge). The empirical data are collected from the Old, Middle and Modern Georgian corpora, as well as the subcorpora of juridical and political texts.

In order to search the functional and semantic characteristics of the grammaticalised form a-dg-a, we applied the methods of lexical substitution and elimination, and to describe the functions of the form, we used a language competency test. The results of the test are illustrated by charts.

Functional elements create special difficulties in computational language processing, i.e. in computational linguistics. Today no one argues about the establishment of digital bases of spoken and written language and the importance of its processing with digital methods: in the 21st century, scientists’ efforts are rather aimed at creating and improving methods of artificial intelligence. The creation of systems for automatic recognition and analysis is one of the main tasks. This requires a thorough analysis of the linguistic system on phonological, morphological, syntactic, semantic and pragmatic levels. Since the Georgian language material is not yet functionally processed in all its facets, the Georgian National Corpus does not possess an algorithm to distinguish functional elements from homonymous elements belonging to another paradigmatic class, which is an unsettled problem of disambiguation.

The present paper describes the homonymy that is caused by the grammaticalisation of the form a-dg-a and the ways of removing the ambiguity in the GNC. On the basis of the collected data, it suggests rules which are illustrated by charts. We hope that the suggested rules will be a basis for an improvement of the corpus-internal mechanism of morphological analyis.

Verbal Roots and Verbal Stems in Khinalug

Monika Rind-Pawlowski — 2023-12-20

ხინალუღურ ენაში ზმნური ძირები შედგება მახასიათებელი თანხმოვნებისაგან, რომელსაც შეუძლია ზმნის ტიპის მიხედვით განსხვავებული ფორმის ფუძეების წარმოება. ხინალუღური ზმნები, იმპერფექტული ზმნების წარმოების ნიმუშის მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, შეიძლება მივაკუთვნოთ კონკრეტულ ტიპებს. ზმნის ტიპები ასევე განსხვავდებიან მოკლე და გრძელი იმპერფექტული ფუძეებისა და სუფიქსების მიხედვით, რომლებიც გამოიყენება ჰაბიტუალური, ჰორტატიულ-ინკლუზიური, უარყოფითი იმპერფექტული მიმღეო-ბისა და ორი თანადროული კონვერბის წარმოებისათვის:

ხინალუღური განასხვავებს პერფექტულ, (მოკლე და გრძელ) იმპერფექ-ტულ და მოდალურ ფუძეებს. მოდალური ფუძე შეიძლება დაემთხვეს მოკლე იმპერფექტულ (r-ტიპის ზმნების) ფუძეს ან პერფექტულ (ყველა სხვა ტიპის) ფუძეს და წარმოქმნას ომონიმია. ამასთან, ძირის თანხმოვანსა და -n-ს შორის ჩაისმის ნახევარხმოვანი (schwa), რათა გაადვილოს თანხმოვანთკომპლექსის გამოთქმა; იგი ჩვეულებრივ გამოითქმის როგორც /i/, /ı/, ლაბიალური თანხმოვ-ნების შემდეგ კი როგორც /u/. დაბალი ხმოვანი + C ფუძეები ინარჩუნებენ დაბალ ხმოვანს მოდალურ ფუძეში.

მოდალური ფუძე <>qʼi, kui „ყოფნა, გახდომა“ და <>χi, kui „წასვლა (მიზნისკენ)“ იწარმოება a- სუპლეტური ძირიდან –n სუფიქსის დართვით:

<>ʁi, kui ზმნების მოდალური ფუძე ასევე იწარმოება სუპლეტური ფუძისგან, თუმცა, ვინაიდან მახვილი ზმნისწინურ კონსტრუქციებში პირველ მარცვალზე მოდის, an-ზე აღარ ეცემა მახვილი, რის შედეგადაც ხორციელდება ხმოვნის ნაწილობრივი რედუქცია {schwa + n}. რაც შეეხება სხვა ტიპის ზმნებს, ზემოაღნიშნული მოდალური ფორმების წარმოება ორ ჯგუფად იყოფა: ერთი ჯგუფი ეყრდნობა შესაბამისი ზმნის მოდალურ ფუძეს, რომელიც კომბინაციაში შედის სუფიქსებთან (მაგ. ბრძანებითის უარყოფითი ფორმა), მეორე ჯგუფი კი იქმნება an-ფორმების რედუცირებული ვარიანტებით, რომლებიც რეგრამატილიზებულია სუფიქსების სახით (მაგ. პოტენციალი).
ძირეული თანხმოვნები მათი შესაბამისი მნიშვნელობით შეიძლება დადასტურდეს სხვადასხვა ტიპის ზმნებში. ამასთან, მათი ძირითადი მნიშვნელობა შენარჩუნებულია, მაგრამ თავად ზმნის ტიპისა და გარკვეულ ზმნისწინის კომბინაციის მეშვეობით განიცდის სპეციფიკაციას. ზმნის ძირის თანხმოვნების შესწავლა (მათ შორის, განსხვავებული მნიშვნელობისა და ეტიმოლოგიის მქონე ომონიმების გარჩევა), ასევე მათი ამოცნობა ზმნის სხვადასხვა ტიპებში, წინამდებარე ნაშრომის კვლევის ობიექტს წარმოადგენს.
კვლევის ამ ეტაპზე გამოვლინდა დისტრიბუციის შემდეგი სურათი:

როგორც საკითხის მიმოხილვა გვიჩვენებს, ყველა გამოკვლეული ძირის თანხმოვანი გვხვდება მინიმუმ r-ტიპში. მონაცვლეობის ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი დადასტურებულია l-ტიპსა და r-ტიპს შორის. იშვიათად გვხვდება მონაცვლეობა z-ტიპსა და r-ტიპს, n-dä-ტიპსა და r-ტიპს, ისევე როგორც l-ტიპსა და n-dä-ტიპს შორის. მონაცვლეობა z- და l-ტიპებს, ასევე z- და n-dä-ტიპებს შორის (ჯერ) არ არის დამოწმებული. საკითხი შემდგომ კვლევას მოითხოვს მონაცვლეობის სრული სურათის შესაქმნელად და მართებული დასკვნების გამოსატანად, ანუ დასაშვები ან დაუშვებელი მონაცველობის გამოსავლენად.

გარკვეული ძირის თანხმოვნების პოვნიერება ზმნის ერთზე მეტ ტიპში მხარს უჭერს ჰიპოთეზას, რომ მორფემები, რომლებიც დღეს იმპერფექტივის დროის მარკერებად ან ფუძის მავრცობებად გამოიყენებიან, ენის უფრო ადრეულ ეტაპზე დერივაციული აფიქსები უნდა ყოფილიყო. აღსანიშნავია, რომ იგივე ელემენტები, ანუ სუფიქსები -r, -n, -z და -l, ასევე ობიექტის მრავლობითი რიცხვის აღმნიშვნელ სუფიქსებად გვევლინებიან. შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ პირველ ეტაპზე ობიექტების სიმრავლე და მოვლენების ან აქტივობების სიმრავლე ერთი და იგივე აფიქსებით აღინიშნებოდა. მოვლენების ან აქტივობების სიმრავლე შესაძლოა დაიყო სხვადასხვა გამოვლინებად, როგორიცაა ჩვეული, ჰაბიტუალური განმეორებადობა ან უწყვეტობა. ამ პროცესის ბოლო ეტაპზე, რომელიც დღეს არის წარმოდგენილი, მოქმედების სახის გადმომცემი სუფიქსები შესაძლოა რეგრამატიკალიზებული იყოს იმპერფექტივების სუფიქსებად.

Analysis of Argumentative Structures: Argumentation Schemes in Georgian Oral Political Speeches

Mariam Matiashvili — 2023-12-20

Our daily verbal communication – official, formal, informal, about general, professional, or private topics – represents our subjective opinions that mostly include reasoning and arguments which we use in order to prove our point. The linguistic realisation (verbalisation) of our personal position always requires the use of extraordinary syntactic-pragmatic structural elements, such as arguments that add credibility to the statement. The study of argumentative structures allows us to identify the linguistic cues that turn a regular expression into an argumentative statement. Understanding those cues in a particular language helps the speakers improve their communication skills.
Researching argumentative structures in the context of natural language processing has become a very active process over the past few years. One of the main focuses is on the computational processing of argumentative texts, which significantly increases the feasibility of automatic processing and the semantic analysis of large volumes of text data.

This paper aims to describe and reveal argumentation structures in the spoken Georgian language. The research data comes from a sub-corpus of the Georgian National Corpus, the Georgian Political Text Corpus. The database is thematically diverse and contains politicians’ speeches and TV debates, specifically:
● public speeches of the Presidents of Georgia and other politicians (Zviad Gamsaxurdia, Eduard Shevardnadze, Mikheil Saakashvili, Noe Jordania, Giorgi Kvirikashvili, Shalva Natelashvili)
● recordings of Parliament and TV debates (Parliament sessions, political TV shows).
The corpus of political texts not only contains thematically diverse materials but is also quite representative from a quantitative point of view:

This article analyses the constituent parts of an argumentative text such as premises and reasoning and their connections, with the aim to generally characterise the argumentative structures in Georgian on the basis of Janier and Saint-Disier 2019.
1) Arguments based on analogy:
Premise 1: Case C1 is similar to case C2.
Premise 2: A is true (false) in case C1.
Conclusion: A is true (false) in case C2.

2) Arguments based on negative consequences:
Premise 1: If an action leads to bad consequences, everything else being equal, it should not be exerted.
Premise 2: If action A is exerted, bad consequences will occur.
Conclusion: A should not be exerted.
3) Arguments based on expert opinions:
Premise 1: E is a reliable authority in the domain S.
Premise 2: A is a proposition contained in S.
Premise 3: E asserts that A.
Conclusion: A is true.
4) Arguments based on examples:
Premise 1: Example 1 is an example that supports claim P.
Premise 2: Example n is an example that supports claim P.
Conclusion: Claim P is true.
5) Arguments based on positions to know:
Premise 1: Source A is in a position to know something about domain S which contains proposition P.
Premise 2: A asserts that P (in domain S) is true (false),
Conclusion: P is true (false)
6) Arguments based on popular opinions:
Premise 1: Everybody does X.
Premise 2: X is a good thing to do.
Conclusion: X must be the right thing to do.
7) Arguments based on causes and effects:
Premise 1: Doing X will cause Y to occur, or if X occurs then Y will occur.
Premise 2: X is done, or X occurs.
Conclusion: Y will occur

Zviad Gamsakhurdiaʼs Political Speeches Regarding Ethnic Minorities of Abkhazia and Ossetia

Anastasia Kamarauli — 2023-12-20

წინამდებარე სტატიაში წარმოდგენილი კვლევა თეორიული თვალსაზრისით ნაწილობრივ ეფუძნება კონსტრუქტივიზმს. ამ პერსპექტივიდან სამყარო, აზროვნება და ენა ურთიერთქმედებენ ციკლურ რეჟიმში, რომელშიც სამყარო განსაზღვრავს ჩვენს აზროვნებას, ის კი, თავის მხრივ - ენას. შედეგად, სამყაროს აღქმა ხორციელდება ენის მეშვეობით, რომელიც დეტერმინირებულია აზროვნებით. ჩვენი მოსაზრებით, ამ ციკლზე გავლენის სხვადასხვა საშუალება არსებობს; მაგალითად, შეგვიძლია შევცვალოთ ჩვენი მოსაზრებების ენობრივი რეალიზაცია კონკრეტულ ფაქტთან ან თემასთან მიმართებით და ამით შევცვა-ლოთ მისი აღქმა. საბოლოოდ, ჩვენ შეგვიძლია შევცვალოთ ფაქტების/თემების მიმართ საზოგადოების დამოკიდებულება და, შესაბამისად, ჩვენი მოქმედების გზაც.

სტატიაში განხილულია დამოუკიდებელი საქართველოს პირველი პრეზიდენტის ზვიად გამსახურდიას გამოსვლები ეთნიკური უმცირესობების შესახებ საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ მზარდი ტერიტორიული კონფლიქტის ფონზე. ჩვენი ინტერესი აღნიშნული საკითხისადმი გამოწვეული იყო სურვილით, ემპირიულად შეგვესწავლა სამეცნიერო ლიტერატურაში ფართოდ გავრცელებული მოსაზრების ვალიდურობა, რომლის მიხედვითაც, ზვიად გამსახურდია სიძულვილის ენას იყენებდა საქართველოში მცხოვრები ეთნიკური უმცირესობების მიმართ. მიუხედავად იმისა, რომ ამ შეფასებას პოლიტოლოგები საერთაშორისო სამეცნიერო სივრცეში უკვე 30 წელზე მეტია იზიარებენ, ჯერ არავის შეუსწავლია აღნიშნული საკითხი ემპირიულად და არც სისტემური ანალიზი არ არსებობს ზვიად გამსახურდიას პოლიტიკური ენის შესახებ.

შესაბამისად, აღნიშნული მოსაზრება ჯერჯერობით მხოლოდ ვარაუდს ეფუძნება. აქვე გვინდა აღვნიშნოთ, რომ ზვიად გამსახურდიას პოლიტიკური მეტყველების ემპირიულად დასაბუთებული და მეთოდოლო-გიურად გამართული სისტემური ანალიზის არარსებობა იმითაც იყო განპირო-ბებული, რომ ზვიად გამსახურდიას პოლიტიკური ენის მთლიანობაში შესწავლა მხოლოდ რამდენიმე წელია შესაძლებელი, მას შემდეგ, რაც ქართული ენის ეროვნულ კორპუსში შეიქმნა პოლიტიკური ტექსტების ქვეკორპუსი, რომელშიც ზვიად გამსახურდიას პოლიტიკური გამოსვლები შედარებით სრულად არის ასახული, რაც პოლიტიკოსის მეტყველების შესწავლის შესაძლებლობას გვაძლევს კორპუსლინგვისტური მეთოდების გამოყენებით.

კვლევის პროცესში რაოდენობრივი და თვისებრივი ანალიზის საშუა-ლებით შესაძლებელი გახდა იმის დადგენა, რომ არსებული მონაცემების საფუძველზე ის ზოგადი ვარაუდი, რომლის მიხედვითაც ეთნიკური უმცირესო-ბების მიმართ პრეზიდენტი სიძულვილის ენას სისტემატურად იყენებდა, არ დადასტურდა. თუმცა ზვიად გამსახურდიას გამოსვლების ენობრივმა ანალიზმა გამოავლინა მისივე განსხვავებული დამოკიდებულება ეთნიკურ უმცირესო-ბებთან დაკავშირებით, რაც დაწვრილებით არის წარმოდგენილი სტატიაში.

ჩვენი კვლევის ძირითად ობიექტს წარმოადგენდა გამსახურდიას გამოსვლები, რომლებშიც საქართველოს პრეზიდენტი აფხაზეთისა და ოსეთის კონფლიქტებს ეხება. როგორც მასალის ანალიზმა გვიჩვენა, გამსახურდია თავის პოლიტიკურ გამოსვლებში უმეტესად ყურადღებას ამახვილებს კონფლიქტის პოლიტიკურ ასპექტზე, ვიდრე ეთნიკურ საკითხზე. თუმცა მის მიერ გამოყენებული ეთნიკური, ისტორიული თუ პოლიტიკური ტერმინების ანალიზი გვავარაუდებინებს, რომ მას განსხვავებული დამოკიდებულება ჰქონდა ოსეთის დამოუკიდებლობის მოძრაობის მიმართ, ვიდრე აფხაზეთში მიმდინარე პროცესების მიმართ. იგი არაიშვიათად იყენებს ფრაზას „ე.წ. სამხრეთი ოსეთი“ ან აღნიშნული რეგიონის ისტორიულ სახელწოდებას _ შიდა ქართლი, თუმცა ეს ლინგვისტური დელეგიტიმაციის სტრატეგია მხოლოდ პოლიტიკურ დონეზეა გამიზნული და არა ეთნიკურ დონეზე. უმეტეს შემთხვევაში ზვიად გამსახურდია იყენებს ნეიტრალურ ფორმულირებას, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ, ზოგადად, ეთნიკური უმცირესობებისადმი მის უარყოფით დამოკიდებულებაზე აქაც არ შეიძლება საუბარი.
თუ შევადარებთ სიტყვების ერი, ხალხი და მოსახლეობა გამოყენების სიხშირეს, აშკარად იკვეთება ის ფაქტი, რომ ზვიად გამსახურდია თავს არიდებს კონფლიქტის კონტექსტში ერის გამოყენებას და აფხაზებთან, ასევე ოსებთან მიმართებით ისეთ ნეიტრალურ ტერმინებს იყენებს, როგორიც არის ხალხი ან მოსახლეობა. კონცეპტი ერი გამოყენებულია ქართველებთან მიმართებით, თუმცა აქაც უნდა ითქვას, რომ პოლიტიკოსი ძირითადად მაინც ნეიტრალურ ფორმულირებას ამჯობინებს და ამ შემთხვევაშიც იყენებს სიტყვას ხალხი.

აფხაზეთისა და ოსეთის სეპარატისტული მოძრაობის შესახებ ზვიად გამსახურდიას გამოსვლების შედარებამ ცხადყო, რომ უარყოფითი სენტიმენტის გადმომცემი სიტყვები სჭარბობს ოსთა სეპარატიზმზე საუბრისას: აქ ვხვდებით ისეთ კოლოკანტებს, როგორებიცაა ტერორისტი, ბანდიტი, სეპარატისტი. აფხაზებზე საუბრისას მის მეტყველებაში მხოლოდ სეპარატისტი დასტურდება. ჩვენ მიერ გამოყენებული ემპირიულ მონაცემთა ბაზა არ არის სრული და არ მოიცავს ზვიად გამსახურდიას ყველა გამოსვლას, მაგრამ არსებული ემპირიული მასალების ანალიზიდან გამომდინარე, შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ პრეზიდენტი ოსეთის სეპარატისტული მოძრაობის მიმართ მეტად უარყოფითა-დაა განწყობილი, ვიდრე - აფხაზეთის მიმართ.

განსხვავებით საზოგადოდ გავრცელებული ვარაუდისა, რომ გამსახურდია სიძულვილის ენას იყენებდა ეთნიკური უმცირესობების მიმართ, ემპირიული მასალის ანალიზმა სრულიად სხვა სურათი გვიჩვენა: იგი არაერთხელ ეხება მეგობრულ და ძმურ კავშირს სხვადასხვა ეთნიკურ ჯგუფებს შორის და არაერთხელ აღნიშნავს ხაზგასმით, რომ კავკასიის ხალხები ყოველთვის მშვიდობიანად ცხოვრობდნენ და თანაარსებობდნენ და რომ არსებული კონ-ფლიქტები მხოლოდ საბჭოთა აგიტაციის შედეგია. ამასთან, გამსახურდიასთვის კონფლიქტი, უპირველეს ყოვლისა, პოლიტიკური ხასიათისაა. როგორც ემპირიული მასალის ანალიზმა გვიჩვენა, ეთნიკურ უმცირესობებთან დაკავშირებით უარყოფითად საუბრისას ეს ეხება პოლიტიკურ ასპექტს და არა - ეთნიკურს.

ზვიად გამსახურდიას გამოსვლების თვისებრივი ანალიზი გვიჩვენებს, რომ იგი საქართველოს განიხილავს, როგორც მრავალფეროვან ეთნიკურ სახელმწიფოს, რომელიც მიესალმება ყველას, ვინც აღიარებს საქართველოს დამოუკიდებლობას. ეს მნიშვნელოვანი პუნქტია, რადგან ცხადყოფს, რომ მისთვის ეთნიკური წარმომავლობა გადამწყვეტი არ არის, მისთვის არსებითია დამოუკიდებელი ქართველი ერისადმი ერთგულება. ამით ის მიჰყვება ილია ჭავჭავაძის შეხედულებას ერზე, რომელიც შედგება სამი უმნიშვნელოვანესი კონცეპტისაგან: ენა, მამული და სარწმუნოება და რომლისთვისაც ეთნიკური კომპონენტი შეუსაბამოა.

საინტერესოა ისიც, რომ გამონათქვამი „საქართველო – ქართველებს“, რომლის ავტორადაც არაერთხელ არის დასახელებული ზვიად გამსახურდია, ვერბალურად მის გამოსვლებში არსად არ დასტურდება. ის ორი პასაჟი, რომლებიც ზვიად გამსახურდიას პოლიტიკური მეტყველების ქვეკორპუსში იძებნება, ციტირებაა, რომლებშიც გამსახურდია ამ შესიტყვების შესახებ საუბრობს. ორივე შემთხვევაში იგი კატეგორიულად უარყოფს ამ გამონათქვამს და ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ ეს ყველაფერი მას „მიაწერეს“. იგი არაერთხელ აცხადებს, რომ მისთვის საქართველო არის მრავალეთნიკური სახელმწიფო, რომელშიც სხვადასხვა ხალხი ყოველთვის მშვიდობიანად თანაცხოვრობდა და მისი სურვილია, რომ ასე გაგრძელდეს მომავალშიც. ემპირიული მასალის ანალიზი ცალსახად გვაძლევს იმის თქმის უფლებას, რომ ეთნიკურ უმცირესობებთან მიმართებით პოლიტიკოსის შესახებ არსებული ზოგადი მოსაზრება არ შეესაბამება სიმართლეს.

კვლევის შედეგები ცხადყოფს ზვიად გამსახურდიას პოლიტიკური გამოსვლების უფრო ღრმა და საფუძვლიანი შესწავლის აუცილებლობას თანამედროვე მეთოდების გამოყენებით და საკმაო საფუძველს გვაძლევს იმისათვის, რომ საყოველთაოდ გაზიარებული მოსაზრება აფხაზეთისა და ოსეთის კონფლიქტში ზვიად გამსახურდიას როლის შესახებ გადაიხედოს. პარალელურად, პასუხს მოითხოვს ლოგიკური კითხვა, თუ როგორ ჩნდება ასეთი შეუსაბამობა ზვიად გამსახურდიას პოლიტიკური გამოსვლების აღქმასა და მათ რეალურ შინაარსს შორის.

სტატიაში ასევე ნაჩვენებია, თუ რა შესაძლებლობები არსებობს დღეს ქართული პოლიტიკური მეტყველების სისტემური კვლევის თვალსაზრისით ქართული ენის ეროვნული კორპუსის სახით და რომელ სფეროებში საჭიროებს იგი შემდგომ განვითარებას.

Towards the Linguistic-Politological Analysis of Interviews

Julian Hasche — 2023-12-20

ქართულ სამეცნიერო სივრცეში პოლიტიკური დისკურსის მეცნიერული ანალიზი განსაკუთრებით ბოლო წლებში გახდა აქტუალური (მსახურაძე 2013; ადეიშვილი 2013; მშვენიერაძე 2014; გაგოშიძე 2016; თანდაშვილი 2020ა; თანდაშვილი 2020ბ; თანდაშვილი, ცეცხლაძე 2022), თუმცა აღნიშნული კვლევები საკუთრივ ლინგვოპოლიტოლოგიის, როგორც შედარებით ახალი ჰუმანიტარული დისციპლინის, პერსპექტივიდან ნაკლებად ხორციელდება. წინამდებარე ნაშრომის მიზანია ერთი თანამედროვე პოლიტიკოსის ერთ-ერთი სატელევიზიო ინტერვიუს მაგალითზე კონკრეტული პოლიტიკური დისკურსის ლინგვოპოლიტოლოგიური ანალიზი. ნაშრომში გამოყენებული კვლევის მეთოდოლოგია განსაზღვრულია საკვლევი თემის ინტერდისციპლინური ბუნებით. კერძოდ, ემპირიული მასალა გაანალიზებულია კრიტიკული და შინაარსობრივი ანალიზის, აგრეთვე, სტატისტიკური კვლევის მეთოდების მიხედვით. აღნიშნული მეთოდოლოგია საშუალებას იძლევა ლინგვოპოლიტოლოგიური ასპექტების გათვალისწინებით (პოლიტიკური მეტყველების ენობრივი ანალიზის პერსპექტივიდან) აღიწეროს და გაანალიზდეს წარმოდგენილი მასალა. ცხადია, ერთი ინტერვიუს ფარგლებში პოლიტიკოსის ენობრივი პროფილის გამოკვეთა შეუძლებელია; ამისთვის გაცილებით მრავალრიცხოვანი და მრავალფეროვანი მასალაა საჭირო, თუმცა ნაშრომში საგანგებოდ არის ყურადღება გამახვილებული ენობრივი ანალიზის სტატისტიკურ სურათზე, რაც თვისობრივად მნიშვნელოვანი და საინტერესო წინასწარი დასკვნების გაკეთების საშუალებას იძლევა.

სტატიაში გაანალიზებულია ქართველი პოლიტიკოსის ინტერვიუ როგორც სტრუქტურულად, ისე სემანტიკურ-პრაგმატული თვალსაზრისით. ინტერვიუ, რომელიც 37,35 წუთს მოიცავს, სამ ნაწილად არის დაყოფილი სასაუბრო თემის მიხედვით: 1-ელი ნაწილი ეხება კულტურის სფეროს (4 წუთი), მეორე ნაწილი – საქართველოსთვის ევროკავშირის კანდიდატის სტატუსის მინიჭებასა და პრეზიდენტის ბრიფინგს (26 წუთი), მესამე ნაწილი კი – კვლავ კულტურის თემას (7 წუთი).

ინტერვიუს პირველი ნაწილი მოიცავს 10 წინადადებას (330 სიტყვა), ძირითადად, შეფასებითი ხასიათისაა და სენტიმენტის თვალსაზრისით პოზიტიურია:
ტაბულა 1

ინტერვიუს მეორე ნაწილი ვრცელია (27 წუთი, 135 წინადადება, 2455 სიტყვა); საუბარი მხოლოდ პოლიტიკურ თემებს ეხება; პოლიტიკოსის შეფასებები მწვავე და კრიტიკულია. პრეზიდენტის ბრიფინგთან, სხვადასხვა პირთან, ფაქტებთან და მოვლენებთან მიმართებით იგი ხშირად იყენებს უარყოფითი კონოტაციის მქონე ისეთ ზედსართავ სახელებს, როგორებიცაა: დესტრუქციული, მატყუარა, გაფუჭებული, მძიმე, თავსმოხვეული, დაყოფილი, დაქსაქსული, გაბრაზებული, გაუგონარი, არაფრისმაქნისი, უმაქნისი, ნეგატიური. სპიკერი საუბრისას არ ერიდება სარკაზმს.
შეფასების ფორმულების გამოყენების სიხშირე:
ტაბულა 2

სტატისტიკური მონაცემების მიხედვით, ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი (26) უარყოფით შეფასებას აქვს, შემდეგ მოდის კრიტიკა (14) და ბრალდება (7).

მესამე ნაწილი ეძღვნება კულტურის სფეროში მიმდინარე პროცესებს, რომლებიც საკმაოდ მწვავე და რეზონანსული იყო. შესაბამისად, პოლიტიკოსის კომენტარი ერთგვარი ახსნა-განმარტება და შეფასებაა ამ მოვლენებისა.
შეფასების ფორმულების გამოყენების სიხშირე:

ტაბულა 3

აღსანიშნავია, რომ მთლიანობაში პოლიტიკოსის გამოსვლა ხასიათდება პერსუაზიის მაღალი ხარისხით. ჯამში, მე ნაცვალსახელის ექსპლიციტური გამოყენების 30 შემთხვევა დასტურდება:

ტაბულა 4

მე ნაცვალსახელის ექსპლიციტური გამოყენება უმეტესად პერსუაზიის ხერხების გამოყენებისას დასტურდება: მე ვფიქრობ (2), მე ასე მგონია, მე ამის მჯერა (3), მე ასე მჯერა, მე მჯერა, მჯერა (2), მე ასე ვიტყოდი (1), მე ...ვიცი, მე მოველოდი (1), მე ამის მინდა მჯეროდეს (1), მე ამის რწმენა მაქვს (1), მე არ წარმომიდგენია (1).
ხშირია აგრეთვე პერსუაზიის კომპლექსური ხერხების გამოყენება, მათ შორის, მსმენელის თანამოაზრედ ჩართვა გამონათქვამში თქვენც შეაჩნიეთ და საკუთარი პოზიციის გამყარება არ უნდა მეშლებოდეს. საგულისხმოა, რომ პერსუაზიის კომპლექსური ხერხების გამოყენებისას პოლიტიკოსი უარს ამბობს კატეგორიულ ტონზე და გამონათქვამის შესარბილებლად იყენებს მოდალურ ელემენტებს: ალბათ და მგონია.

ზემოთ მოყვანილ საკითხებთან ერთად, სტატიაში ასევე გაანალიზებულია პოლიტიკოსის ინტერვიუ სიხშირული თვალსაზრისით. კერძოდ, ერთმანეთთან შეპირისპირებულია ლექსიკური და ფუნქციური ელემენტების გამოყენების სიხშირე, რაც კონკრეტული პოლიტიკური ფიგურის ენობრივი პროფილის დახასიათების საშუალებას იძლევა.

The Rerendering of Verbs of Deontic Modal Semantics in English translations of “The Knight in the Panther’s Skin”

Maguli Ghambashidze — 2023-12-20

Deontic semantics is one of the types of the category of modality which expresses the need for actions to be performed by morally responsible agents at the level of possibility (Lyons 1977: 823). F. R. Palmer considers deontic modality as “discourse-oriented” because, in the author’s view, deontic semantics implies both the speaker and the addressee at the same time (Palmer 1999: 36). In addition, the direct issuer of an obligation or permission in Deontic Modal Semantics sentences may not be the interlocutor at all. An obligation or permission may be related to another person, institution, law, moral code, etc. (Han 2005: 109).
Deontic modality is semantically very diverse. It implies various nuances such as order / prohibition, permission / disobedience, right / lack of right, obligation, persuasion, coercion, threat, request, warning, direction, instruction, advice, etc. (Lyons 1977; Coates 1983; Palmer 1999; Portner 2009).

According to the variety of deontic nuances, it is not surprising that languages have a number of grammatical and lexical means for expressing these semantics. In the Old Georgian language, special formations were used to convey various deontic contents with grammatical means: imperatives I and II, constructions created by different screeves, and particles. Among the lexical expressions of deontic meaning are both complex verb forms (xel-eċipebis, ʒal-uʒs/uc, ǯer-ars, zeda-ac, tana-ac) and simple ones (xams, šuenis, šehgavs, martebs, egebis, ġirs, uplied, šeuʒlia, šeiʒlebis/šeiʒleba, unda, evaleba; Ghambashidze 2022: 6). At this stage, the subject of our research is the complex and simple verbs expressing deontic semantics in The Knight in The Panther’s Skin and their correspondences in the English translations of the epic.

Modality is a functional-semantic category that expresses the relation of the content of an expression to reality. Clearly, the expression of attitudes towards reality is more contextually found in the monuments of secular literature, which is headed in Georgian by the epic The Knight in The Panther’s Skin, not only with respect to the content but also from the linguistic point of view; a fact that has been repeatedly discussed in the scientific literature. Therefore, it was interesting for us to find out which modal verbs are attested in The Knight in The Panther’s Skin and how they are transmitted in English translations.

In general, forms of analytical and synthetic structure are equally used in both translated and original texts in Old Georgian (Kavtaradze 1964: 165), However, there is a tendency to replace analytical forms with synthetic ones. From the 10th–11th centuries onwards, analytical formations begin to be replaced by synthetic formations (Kavtaradze 1964: 162).The preference for simple verb forms begins already in Old Georgian and the expressive power of complex verbs expressing modal semantics is gradually weakened in Middle Georgian (Ghambashidze 2020: 29). This is evidenced by the fact that in The Knight in The Panther’s Skin, there is only one complex verb used to express deontic modal semantics and this is used only once:
čven did-vač̣arta zeda-gvac darbazs miġeba ʒġvenisa [Rustaveli 1122:1].
“We great merchants are bound to take presents to court” [Wardrop 1101:1].
“We great merchants are bound to take rich presents to the king and queen” [Coffin 1130:1].
“We great merchants are bound to take presents to court” [Kiziria 1100:1].
To match the Georgian complex verb (zeda-gvac), the English translations of The Knight in The Panther’s Skin convey the deontic content descriptively. The big English-Georgian online dictionary21 translates the participle bound by “valdebuli” (“obliged”, “imposed”),22 so we are dealing with an adequate translation according to both form and content.

The process of substituting simple verbs continues and takes a very interesting look in Middle Georgian, which is reflected in the language of The Knight in The Panther’s Skin. In the epic, we find different deontic modal semantics expressed by the different verbs:
Suitability/inadequacy:
hšvenis:
Tu moq̇vare moq̇vrisatvis ṭirs, ṭirilsa emartlebis;
Siaruli, marṭooba hšvenis, gač̣rad daetvlebis [Rustaveli 31.2]
“If the lover weep for his beloved, tears are her (? his) due.
Wandering and solitude befit him, and must be esteemed as roaming” [Wardrop 31.2]
“If the lover cries and weeps for his love, tears are the lover’s due Solitude suits him,
the roaming of plains and forests suits him, too” [Coffin 32.2]
egebis:
Vit egebis, raca gċaddes, rome ḳaci ar mogtmindes [Rustaveli 1525.1]
“How could it be that man should not grant thee whatever thou desirest” [Wardrop 1501.1]
“How could it be that whatever you desire, I should not grant? ” [Coffin 1532.1]
“How could it be that man should not grant thee whatever thou desirest” [Kiziria 1501.1]
Obligation:
egebis:
q̇maman utxra: ‘Aġar-ċasvla ar egebis čemgan aros’ [Rustaveli 767.1]
“The knight replied: ‘It is wholly impossible for me not to depart’ [Wardrop 749.1]
“The knight replied: ‘It is impossible for me not to depart’ [Coffin 775.1]
“The knight replied: ‘It is wholly impossible for me not to depart’ [Kiziria 749.1]
xams:
Mas čemtvis sulni ar hšurdes šezġva xams šeuzġvelisa [Rustaveli 733.3]
“He would not grudge his life for me; what is due must be paid” [Wardrop 715.3]
“What I owe him must be paid now” [Coffin 739.3]
“what is due must be paid (i.e. I owe him courtesy)” [Kiziria 715.3]

unda:
Asre unda moxmareba, gahvidodes visca visi [Rustaveli 773.3]
“Thus should service be, as much as lies in one’s power” [Wardrop 754.3]
“Thus should one help those who touch our hearts when suffering on them preys”
[Coffin 781.3]
“Thus should one help those whose troubles touch his hear.
service be as much as lies in one's power” [Kiziria 754.3]
Estimation:
egebis
Ese ambad ar egebis, rome sparsni gagvixasdnen [Rustaveli 540.4]
“This shall not be said, that the Persians hold sway in our court” [Wardrop 524.4]
“This shall not be said allowed that the Persians (i.e. Khvarazmians) hold sway in our court”
[Kiziria 524.4]
xams:
xams miǯnuri xanieri, ar meʒavi, bilċi, mruši [Rustaveli 25.1]
“The lover must be constant, not lewd, impure and faithless” [Wardrop 10.1]
“The lover must always be constant, always pure and never crude” [Coffin 25.1]
Need:
xams:
xams, tu ḳacman ġonierman ʒneli sakme gamoagos [Rustaveli 215.3]
“If a wise man would compass a difficult deed” [Wardrop 212.3]
“He needed to approach the task at hand the way a wise man might” [Coffin 220.3]
unda:
Odes ḳacsa daeč̣iros, mašin unda ʒma da tvisi [Rustaveli 773.3].
“When a man is in trouble then needs he brother and kinsman” [Wardrop 754.3].
“A man turns to his brother and kinsman when he knows troubled days” [Coffin 781.3]
“When a man is in trouble then needs he brother and kinsman” [Kiziria 754.3].
To sum up, deontic modality has quite diverse semantics and means of expression in The Knight in The Panther’s Skin, so we gain a variety of translations in which, as a rule, deontic modal semantics are adequately conveyed, sometimes with the same modal verbs, sometimes with synonymous equivalents. We rarely find cases where modal semantics are overshadowed in a translation; such examples are met with in Lyn Coffin’s rather than Marjorie Wardrop’s translation. This may be caused by the fact that Wardrop’s translation is prosaic and the translator chooses an exact contextual equivalent without any problem; Lyn Coffin, however, even tries to maintain the textual measures, but using the exact modal verb or construction probably does not always allow her to do so.

The Concepts of miǯnuri and moq̇vasi in “The Knight in the Panther’s Skin” and its Russian Translations (Based on the Translations of Konstantin Balmont, Shalva Nutsubidze and Archil Khalvashi)

Marina Mzhavanadze — 2023-12-20

The study of fiction literature in the 21st century requires multidisciplinary research, especially when dealing with unique monuments of world literature like Shota Rustaveli’s poem The Knight in the Panther’s Skin. The development of digital humanities and the use of innovative methods and technologies of research have yielded complex and diverse opportunities to scholars. Humanitarian sciences, including Rustvelology, are actively using contemporary methods of research. As a result, digital corpora of The Knight in the Panther’s Skin have been created5 forming the ground for a new scientific field – Digital Rustvelology.

Shota Rustaveli’s epic The Knight in the Panther’s Skin is not only one of the best examples of Georgian literature but a masterpiece of world literature. Since its creation, it has remained popular throughout the centuries and it still represents an object of research of numerous scholars working in diverse fields worldwide. The promotion of The Knight in the Panther’s Skin is largely due to its translations into 56 foreign languages, including Russian.

Research into Rustaveli’s vision of the world is the main objective of Rustvelology. Under the term “vision”, we imply a unity of opinions, thoughts and beliefs which are expressed by means of various concepts and terms, as well as the subject line of the epic and the actions of the main characters.

The present paper analyses Rustaveli’s vision based on two concepts, namely, მიჯნური /miǯnuri/ (‘beloved’) and მოყვასი /moq̇vasi/ (‘friend’). The methodology used in the paper is a corpus linguistic analysis of the epic and its Russian translations, i.e. the complete poetic translations made by Konstantine Balmont, Shalva Nutsubidze and Archil Khalvashi. Based on the empirical material, the paper analyses the issue of transfer of the above-mentioned concepts in the process of translation. The paper evaluates the degree of equivalence and the relations between the original text and its translations. The empirical material has been obtained by means of a beta-version of the parallel corpus of translations Rustaveli Goes Digital.

The Table below illustrates the diversity of equivalents of მიჯნური /miǯnuri/ (‘beloved’) and the degree of gradation in the Russian translations by Konstantine Balmont, Shalva Nutsubidze and Archil Khalvashi.

In Balmont’s translation, the equivalents of მოყვასი /moq̇vasi/ (friend) are друг (25), друзья (2), дружба (3), дружной (1), братя (1), товарищ (1), любимый (3), любительница (1), любить (2), любовь (3), милый (1). In Nutsubidze’s translation, the equivalents of მოყვასი /moq̇vasi/ (‘friend’) are друг (13), друзья (4), дружба (1), дружеский (1), любимый (6), влюбленный (3), возлюбленный (1), любить (1), любовь (5), милый (2), миджнур (1), родной (1), побратим (1). In Khalvashi’s translation, the equivalents of მოყვასი /moq̇vasi/ (friend) are друг (16), подруга (2), друзья (6), дружба (4), дружеской (1), собрата (2), товарищ (1), любимый (11), влюбленный (1), любить (1), милый (1). Our corpus linguistic research of the Russian translations of the epic has revealed the diversity of equivalents used. The analysis of the translations has yielded the contextual and functional equivalents of the words მიჯნური /miǯnuri/ (‘beloved’) and მოყვასი /moq̇vasi/ (‘friend’). The investigation has proven that Nutsubidze and Khalvashi apply the method of lexical borrowing when translating the two above-mentioned concepts. The aim of applying lexical borrowing is to preserve an adequate degree of the aesthetic and emotional impact of the original concept in the translated versions.

The Motif of Hubris in a Comparative Perspective (Anglo-Saxon “Beowulf” and Georgian “Amiraniani”)

Nino Sabadze — 2023-12-20

Despite its diversity and rich tradition, the epic genre is less represented in the Georgian folklore. In Georgian folklore, there is no evidence of a historical epic, there is no clearly defined historical or pseudo-historical hero. In Georgian folklore Amirani belongs to the genre of tragic epic, where the drama of the rise and fall of a man is told by means of heroic-adventure and mythological motifs. Despite the fact that Amiranian is often discussed in relation to the myth of Prometheus, it has much more in common with Greek classical drama than with the myth of Prometheus. "Amiranian", like Greek drama, is built on hubris (Z. Kiknadze 2011). The present article discusses the motif of hubris in a comparative perspective according to the Anglo-Saxon “Beowulf” and the Georgian “Amiraniani”.
Every character in epics has his own fate which, however, can be similar to another hero’s fate. He may gain reputation, win or lose, and at last he may fall and die because of hybris. Hybris is the condition which tests the hero and pushes him towards such situations where his heroism is challenged; if he passes successfully through all obstacles, he is a real hero, but if not, he falls and dies. Hybris is indeed some kind of challenge for the hero, and not all heroes can cope with it. It is like a test case on which it depends on how well a hero can face all challenges.
The heroic adventures of Beowulf and Amiran belong to different cultures, but both of them were finally formed in the Christian epoch and have many motifs and elements in common. The path of both heroes begins with doing a good deed. They help people and free them from a hard life by protecting them from demonic creatures. However, at some point their strength becomes fatal for them. Step by step, Amiran’s strength loses its meaning. In the beginning, there was no living soul that could defeat him until his tempestuous nature woke up and his desire to fight his own godfather chained him forever to a rock.

Beowolf’s goal is to help others. It seems that his only purpose on earth is to live for the sake of others, but when he starts boasting to Unferth about his heroic actions, his fall begins: even though Beowulf can look back on a lot of victories, this will surely bring him to an inevitable defeat. Both heroes have the opportunity to change themselves, but none of them takes this chance. They cannot avoid arrogance, pride and haughtiness. Life gives them hints and lessons that should be a reason of their awakening, but pride has such an impact on these characters that none of them turns out of his way.

The godfather provides Amiran with three opportunities to contemplate and come to his senses: in the castle, Hrothgar exhorts Beowulf to avoid a path that is full of glory and wealth because it might end up fatally.

Amiran and Beowulf have the opportunity to make a different choice, but one of them wants infinite power and the other is passionate about secret treasures. Both characters ultimately sacrifice themselves to these pursuits in the end. Their ways are the same because hybris always leads to an end.

Chart:
Common steps in Amiran's and Beowulf's paths:

Common features and characteristics of Beowulf and Amiran:

Indications of hybris and death due to hybris:

Bazur – Linking the Languages of the Caucasus

Magomed Magomedov — 2023-12-20

უმცირესობათა ენებს, ისევე როგორც საფრთხეში მყოფ ენათა უმეტე-სობას, ხშირად არ გააჩნიათ ელექტრონული რესურსები, მათ შორის ლექსიკო-ნებიც. იმ ენებს, რომლებსაც უფრო „გაუმართლათ“ და მეცნიერთა ინტერესის სფეროში მოხვდნენ, დღეისათვის გააჩნიათ არა მხოლოდ დიგიტალური რესურსები, არამედ მობილური აპლიკაციებიც, თუმცა ისინი ძირითადად ვერ აკმაყოფილებენ დღევანდელი ტექნოლოგიურად განვითარებული ახალგაზრდე-ბის მოლოდინებს. ჩვენ მიერ შექმნილი ელექტორნული ლექსიკონი ბაზური („ფრთა“) წარმოგიდგენთ ახალ ექსპერიმენტულ გადაწყვეტილებებს, რომელიც მოწოდებულია დაძლიოს დღეისათვის არსებული დაბრკოლებები ახალგაზრდა თაობის ინტერესების გათვალისწინებით და ენის ტექნოლოგიების განვი-თარების მეშვეობით დააინტერესოს ისინი მშობლიური ენით. ლექსიკონი შექ-მნილია თანამედროვე მოთხოვნების შესაბამისად ორივე ფორმატში - როგორც მობილური, ისე ვებაპლიკაციის ფორმით.

წინამდებარე სტატიის მიზანია, პირველ რიგში, მკითხველს გააცნოს კავკასიის ენები და მათი საფრთხეში მყოფობის ხარისხი იუნესკოს საფრთხეში მყოფი ენების ატლასის მიხედვით. სტატიის მეორე ნაწილში აღწერილია ლექსიკონის სტრუქტურა ფუნქციონირების მექანიზმი, მესამე ნაწილი კი ეთმობა აპლიკაციის საგანგებო ფუნქციას, რომელიც საშუალებას აძლევს ინტერნეტმომხმარებeლს, აქტიურად ჩაერთოს აპლიკაციის განვრცობა-განვითარებაში. ნაშრომის ბოლო, მეოთხე ნაწილში მოცემულია პროექტის განხორციელების ძირითადი მიმართულებები და სამომავლო გეგმები.